ακυρωτική δικαιοδοσία

Η εξουσία των δικαστηρίων να ακυρώνουν αποφάσεις άλλων δικαστηρίων ή πράξεις των διοικητικών αρχών, που είναι αντίθετες στο σύνταγμα και τους νόμους. Η εξουσία αυτή ανήκει στα ακυρωτικά δικαστήρια και συγκεκριμένα στον Άρειο Πάγο και το Συμβούλιο της Επικρατείας (Σ.τ.Ε.). Ο Άρειος Πάγος ασκεί α.δ., γιατί εξετάζει τη νομιμότητα των αποφάσεων των κατώτερων δικαστηρίων και όχι το ουσιαστικό μέρος. Επίσης, α.δ. έχει το Σ.τ.Ε. σχετικά με τις πράξεις της διοίκησης. Το Σ.τ.Ε. είναι το ανώτατο διοικητικό δικαστήριο και αρμόδιο για την επίλυση διοικητικών διαφορών. Την ακυρωτική εξουσία του την ασκεί όταν δικάζει αιτήσεις ακύρωσης εναντίον πράξεων ή παραλείψεων των διοικητικών οργάνων ή αιτήσεις αναίρεσης εναντίον αποφάσεων των διαφόρων διοικητικών δικαστηρίων για λόγους νομικούς ή διαδικαστικούς. Ο νόμος επιτρέπει την ακύρωση των διοικητικών πράξεων μόνο για ορισμένους λόγους και με την προϋπόθεση ότι υπάρχει έννομο συμφέρον και σχετική αίτηση μέσα σε ορισμένη προθεσμία. Οι λόγοι ακύρωσης είναι: α) Η αναρμοδιότητα της διοικητικής αρχής που έχει εκδώσει την προσβαλλόμενη πράξη. β) Η παράβαση ουσιώδη τύπου, τον οποίο έχει τάξει ο νόμος για την εκτέλεση της πράξης. γ) Η ουσιαστική παραβίαση ορισμένης νομικής διάταξης. δ) Η κατάχρηση εξουσίας. Οι αποφάσεις του Σ.τ.Ε που δημιουργούν τη νομολογία του, διαμορφώνουν σαφέστερα τους παραπάνω λόγους ακύρωσης, μαζί με τις θεωρητικές απόψεις των διαφόρων ειδικών επιστημόνων. Αυτό ενδιαφέρει ιδιαίτερα την έννοια κατάχρηση εξουσίας και το πότε υπάρχει, γιατί είναι ένας όρος νομικός, βέβαια, αλλά με ευρύτατη ουσιαστική σημασία. Η α.δ. των δικαστηρίων εντάσσεται γενικότερα στον έλεγχο της συνταγματικότητας των νόμων και των πράξεων της εκτελεστικής εξουσίας, έλεγχο που βασίζεται στις αρχές της διάκρισης των εξουσιών και γενικότερα της δημοκρατίας. Με μια ευρύτερη έννοια, περιλαμβάνει την εξουσία κάθε δικαστικής αρχής να ελέγχει τη συνταγματικότητα των νόμων και τη νομιμότητα των πράξεων της διοίκησης και όταν ακόμα δεν έχει εξουσία να απαγγείλει την ακύρωση, περιοριζόμενη στην άρνηση εφαρμογής τους (βλ. λ. Άρειος Πάγος, Συμβούλιο Επικρατείας, Σύνταγμα). Ο Άρειος Πάγος είναι το ανώτατο δικαστήριο της χώρας μας, με ακυρωτική διαδικασία έναντι των κατώτερων δικαστηρίων.